Cios w liberalizację europejskich kolei?

Instytucjonalne powiązanie przewoźnika kolejowego z zarządcą infrastruktury w Niemczech i Austrii nie łamie unijnych przepisów dotyczących liberalizacji unijnego rynku kolejowego – uznał Niilo Jääskinen, rzecznik generalny Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w opinii dotyczącej sprawy, w której Komisja Europejska zarzuca pięciu państwom niewywiązywanie się z zapisów dyrektywy 91/440. Orzeczenie ETS interpretowane jest przez europejskiej media jako cios dla KE, która właśnie przygotowuje się do kolejnego etapu liberalizacji europejskiego rynku kolejowego.

Komisja Europejska twierdziła, że niemiecki model, w którym potężny operator kolejowy Deutsche Bahn jest zintegrowany w ramach jednego przedsiębiorstwa z Deutsche Bahn Netz nie zapewnia niezależności zarządcy Infrastruktury. Podobne zarzuty urzędnicy z Brukseli mieli do struktury kolei austriackich ÖBB. Sprawa trafiła w końcu do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Obecne prawo nie obliguje państw członkowskich do instytucjonalnego oddzielenia zarządców infrastruktury i przewoźników kolejowych, tzn. mogą one prowadzić działalność w ramach jednego holdingu, ale KE twierdzi, że jest to dopuszczalne po spełnieniu licznych warunków, które mają na celu zagwarantowanie organizacyjnej i decyzyjnej niezależności zarządców infrastruktury (oddzielne przedsiębiorstwa, brak powiązań personalnych). Rzecznik generalny (Advocate General) ETS stwierdził w swojej opinii wydanej w czwartek (6 września), że te dodatkowe środki wymagane przez KE nie są ujęte w dyrektywie, a w związku z tym nie mogą być wymagane od państw członkowskich.

Opinia będzie teraz dokładnie przeanalizowana przez ekspertów Komisji Europejskiej, ale niezależnie od tego opinia stanowi poważny problem dla urzędników z Brukseli, którzy do końca roku chcą przez nowelizację pierwszego pakietu kolejowego rozpocząć tworzenie jednolitego rynku kolejowego w Europie. Europejskie media komentują tę opinię jako prawdziwy „cierń” dla Komisji Europejskiej.

Co ciekawe, w dniu ogłoszenia wyroku, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny zorganizował konferencję na temat rewizji pierwszego pakietu kolejowego. Wśród prelegentów był Rüdiger Grube, prezes Deutsche Bahn, który skorzystał z okazji, aby wezwać do otwartości i wolnej konkurencji - bez wpływu na krajowe modele organizacyjne.

– To nie model organizacyjny jest ważny, ale pragnienie, aby otworzyć rynek – powiedział w środę szef DB. – Rozdzielenie nie jest warunkiem konkurencji. Wzywamy do dalszego uszanowania zintegrowanej struktury – dodał. Guillaume Pepy, prezes Kolei Francuskich SNCF, nie był tak subtelny. – Jest jasne, że nie ma związku między separacją i konkurencją – powiedział podczas spotkania.

Minika Heiming, dyrektor operacyjny stowarzyszenia zarządców infrastruktury EIM powiedziała, że opinia rzecznika generalnego „nadaje nowego impetu dyskusji na temat czwartego pakietu kolejowego oraz potwierdza pierwotną potrzebę reformy istniejących przepisów UE dotyczących niezależności zarządców infrastruktury w Europie”.

Jednocześnie Niilo Jääskinen stwierdził w swojej opinii, że Portugalia, Hiszpania i Węgry nie wypełniają w pełni zasad zapisanych w dyrektywie. Jego zdaniem w Portugali państwo odgrywa zbyt dużą rolę w procesie podejmowania decyzji w Kolejach Portugalskich (CP), a jednocześnie nie podjęło wystarczających środków w celu zrównoważenia budżetu zarządcy Infrastruktury.  Hiszpania narusza dyrektywę 91/449 ponieważ dyskryminuje nowych przewoźników oraz ma nieprzejrzysty system, a także dlatego, że dopłaca z rezerw państwowych do opłat za dostęp do Infrastruktury. Z kolei na Węgrzech naruszenia dotyczą braku rozliczania za dostęp do Infrastruktury między MAV (przewoźnik) a GySEV (zarządca).

Opinia rzecznika ETS będzie podstawą wyroku w sprawie zarzutów Komisji Europejskiej przeciwko Niemcom, Austrii, Portugalii, Hiszpanii i Węgrom, którego wydania można się spodziewać wiosną przyszłego roku.