Wypadek przy pracy – nowa definicja

Autor: Tadeusz M. Nycz

W artykule przeanalizowano definicję wypadków przy pracy na tle nowych uregulowań ustawowych.

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć poszkodowanego w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku (art. 3 ust. 4 ustawy wypadkowej).  

Zbiorowym wypadkiem przy pracy jest wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby (art. 3 ust. 6 ustawy wypadkowej).  

Za ciężki wypadek przy pracy, ustawodawca uznaje wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzorku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała (art. 3 ust, 5 ustawy wypadkowej). 

Wprowadzony do definicji wypadku przy pracy nowy element urazu wymaga zdefiniowania. Ustawodawca uczynił to  w słowniku w art. 2 pkt 13 ustawy wypadkowej, stwierdzając, że uraz, to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.  

Czasowa niezdolność do pracy związana z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową może być utożsamiana z urazem, ponieważ za uraz przyjmuje się:

• uszkodzenie tkanek ciała, lub
• inne uszkodzenie narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.  

W przypadku, gdy czasowa niezdolność do pracy pozostaje w związku z wypadkiem przy pracy, logicznie musi zaistnieć jedna z wymienionych wyżej przesłanek. Stan niezdolności do pracy musi bowiem wynikać albo z uszkodzenia tkanek ciała albo uszkodzenia narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego lub wewnętrznego.  

Jeżeli niezdolność do pracy wiąże się z uszkodzeniem narządów wskutek działania czynnika wewnętrznego, to wówczas taka czasowa niezdolność do pracy nie będzie pozostawać w związku z wypadkiem przy pracy, gdyż jest wynikiem działania czynnika tkwiącego w organizmie pracownika.  

Pracownik, ulegający wypadkowi, który uzyskał czasową niezdolność do pracy, będącą konsekwencją tego zdarzenia, spełnia więc zawsze warunek zaistnienia urazu, co daje podstawę do uznania wypadku przy pracy. Nawet choroba psychiczna pracownika, jeżeli wynika z powodu działającego czynnika zewnętrznego także wyczerpuje pojęcie urazu.

Wypadkiem przy pracy może być zdarzenie, które nie spowodowało czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, ale spowodowało uraz u poszkodowanego. Zwykłe skaleczenie, niewątpliwie stanowi uszkodzenie tkanek ciała poszkodowanego a nie musi powodować konieczności czasowej niezdolności do pracy dlatego taka sytuacja jest możliwa.  

Istotnym elementem związanym z definicją wypadku przy pracy jest także inaczej skonstruowany zakres związku z pracą wykonywanych przez pracownika czynności w czasie wypadku. Wedle brzemienia art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy wypadkowej, związek zdarzenia z pracą ma polegać m.in. na tym, że wykonywane przez poszkodowanego czynności realizowane są na rzecz pracodawcy, a nie jak to miało miejsce dotychczas – w interesie pracodawcy.

Ta, pozornie, nieistotna zmiana powoduje jednak skutki prawne w postaci ograniczenia zakresu zdarzeń, które mogą być uznane za wypadek przy pracy, na co słusznie zwraca się uwagę w literaturze (zob. W. Sanetra „O założeniach nowego systemu świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych”, PiZS z 2003 r. Nr 3 str.9).  

Zdaniem W. Sanetry, w obecnym stanie prawnym z kręgu wypadków przy pracy zostały tym sposobem wyeliminowane wypadki zaistniałe podczas czynów społecznych, czy też związane z przynależnością pracownika do zakładowej straży pożarnej, a także przy wykonywaniu zadań na rzecz innych organizacji niż związki zawodowe.