JAK OKREŚLAĆ MIEJSCE PRACY

Piotr ŻUKOWSKI

PRAWO PRACY nr 4 kwiecień 2006 r.

Wydawca

„Librata”Sp. z o.o.

Z art. 29 § 1 kp wynika, że w umowie o pracę określa się strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w tym miejsce wykonywania pracy. Oznacza to, że osoby zawierające umowę o pracę muszą w jej treści, jako jeden z elementów, określić miejsce pracy pracownika.

Na tym tle rodzi się pytanie, jak ogólnie miejsce to może zostać określone, w szczególności,

czy w rubryce „miejsce pracy” pracodawca ze spokojnym sumieniem może wpisać „teren

całego kraju”.

Tak postawiony problem teoretyczny rodzi znaczne rozbieżności w praktyce. Gdy bowiem

pracodawca zastanawia się nad właściwym skonstruowaniem kontraktu, zależnie od źródła z

którego korzysta, może otrzymać na zadane pytanie dwie bardzo kategoryczne, niemniej

jednak całkowicie rozbieżne odpowiedzi. Na przykład w internetowym portalu stwierdza się,

że można wskazać miejsce ruchome pracy, np. teren całego kraju. Natomiast w opracowaniu

„Prawo pracy 2005” pod redakcją Kazimierza Jaśkowskiego (Warszawa 2005 ) czytamy, iż

miejsce pracy nie może być określone zbyt ogólnikowo, na przykład przez oznaczenie go w

umowie o pracę jako ruchomego miejsca pracy lub wskazanie jako takiego miejsca terytorium całego kraju. Takie określenie nie spełnia bowiem wymagań kodeksowych(art. 29 kp).

Spróbujmy zatem rozstrzygnąć tę kłopotliwą kwestię w taki sposób, który zgadzałby się z

poglądami wyrażanymi na ten temat w orzecznictwie polskich sądów oraz nauce prawa

pracy.

Uwaga !

Wydaje się, iż określenie miejsca pracy w umowie o pracę jako terenu całego kraju jest zbyt ogólne i prowadzić może do obejścia na szkodę pracownika przepisów płacowych o dietach i innych należnościach za czas podróży służbowej oraz jest niedopuszczalne ze względu na gwarancyjny charakter art. 29 § 1 kp, który chronić ma pracownika przed częstym pogarszaniem się jego warunków bytowych w związku z faktyczną choć pozornie, na gruncie tak zredagowanej umowy niezachodzącą zmianą miejsca pracy.

Obecne brzmienie art. 29 § 1 kp ma swoje źródło w wymogu implementacji przez nasz kraj

dyrektywy Rady EWG z dnia 14 października 1991 r. w sprawie obowiązku pracodawcy

dotyczącego informowania pracowników o warunkach stosowanych do umowy lub stosunku

pracy (91/533/EWG ). Takie ukształtowanie omawianego artykułu  wraz z pozostałymi

zmianami podążającymi w tym kierunku – podyktowane jest między innymi, jak głosi

preambuła do dyrektywy 91/ 533 / EWG, koniecznością zapewnienia pracownikom lepszej

ochrony przed możliwościami naruszania ich praw.

Wymóg określenia miejsca pracy w umowie o pracę powinien zatem prowadzić do tak szczegółowego jego wskazania, aby nie stwarzać możliwości interpretacji prowadzących do naruszenia praw pracownika.

Niebezpieczeństwo płynące ze zbyt ogólnego określenia miejsca pracy zauważono także

przed nowelizacją z 14 listopada 2003 r.

Wskazywano w szczególności na fakt, iż gdy pracodawca chce, aby pracownik przez pewien czas wykonywał swoje obowiązki w miejscu innym niż to, w którym koncentruje się jego życie

osobiste, powstaje po stronie pracodawcy obowiązek świadczeń, które wynagradzają chociażby czas rozłąki z rodziną. Wyraźnie określone w umowie o pracę miejsce pracy sprzyja więc interesom pracownika. Ogólne sformułowania, takie jak na przykład „teren całego kraju”,

skutkują brakiem konieczności świadczenia ze strony pracodawcy z tytułu podróży pracownika w

dowolne miejsce w Polsce. Nie usuwają natomiast po stronie pracownika niedogodności, związanych z oddzieleniem odrodziny oraz innymi trudnościami natury osobistej (por. glosę Mieczysława Piekarskiego z dnia 14 kwietnia 1985 r., sygn. I PR 19 / 85 (OSP z 1986 r. nr 3, poz. 46 ).

Wartość, jaką jest ochrona prawna pracownika – jako ekonomicznie słabszej strony umowy

– musi zatem przeważać nad ogólną zasadą swobody kontraktowej. A zatem pomimo tego,

iż w praktyce obrotu przyjęła się duża dowolność w określeniu miejsca pracy, należy

postulować, aby było ono lokalizowane jak najdokładniej.

DEFINICJA POJĘCIA MIEJSCA PRACY.

Pojęcie stałego miejsca pracy bywa definiowane w orzecznictwie jako siedziba zakładu pracy, a nie teren objęty jego statutową działalnością,

1)

natomiast w nauce jako powierzchnia zajmowana przez zakład pracy w danej miejscowości gdzie znajduje się stanowisko pracy danego pracownika.

2)

Często przytaczana  jest również definicja miejsca pracy, wypracowana przez Sąd Najwyższy

4)

, w myśl której również pod pojęciem miejsca pracy rozumie się bądź stały punkt w znaczeniu geograficznym, bądź pewien oznaczony obszar, strefę określoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju lub w inny dostatecznie wyrażony sposób, w którym ma nastąpić

dopełnienie świadczenia pracy. Łatwo zauważyć, iż wyznacza ona zarówno minimalną

(stały punkt w znaczeniu geograficznym), jak i maksymalną (strefę określoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju) wielkość obszaru, który można określić mianem miejsca pracy. Tym samym określenie „teren całego kraju” musi być uznane za zbyt szerokie, ponieważ nie da się go zakwalifikować jako obszaru czy strefę wyznaczona w „inny dostatecznie wyraźny sposób”.

------------------------------------

1)

Por. uchwałę

Sądu Najwyższego z dnia 17 września 1985 roku. sygn. III PZP 17/ 85.

2)

Por. Tadeusz Zieliński, Ludwik Florek, „Prawo pracy”, Warszawa 2005.

3)

Por. nieco tylko redakcyjnie zmodyfikowane jej wersje w pracach: Wojciech Muszalski [ red.], Kodeks

pracy – komentarz, Warszawa 2001;

Urszula Jackowiak [red.], Kodeks pracy z komentarzem, Gdynia 2004;Zbigniew Salwa [red.], Kodeks pracy

– komentarz, Warszawa 2004.

4)

Por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1985 roku, sygn. IPR 19/85 (OSP z 1986 r. nr 3,

poz.46).

Fakt, iż polska nauka nadal powszechnie posługuje się przytoczoną powyżej definicją

miejsca pracy świadczy, iż jest ona dobra oraz spełnia wymagania praktyki.

Uwaga !

Również inne poglądy przedstawicieli doktryny wskazują na konieczność możliwie precyzyjnego określenia miejsca pracy. Jego dokładne wskazanie stanowi ważny element umowy o pracę, a szczególnie doniosłe znaczenie uzyskuje w przypadku, gdy praca ma być świadczona w różnych miejscach oraz gdy siedziba pracodawcy nie stanowi miejsca pracy. Nie powinno bowiem budzić wątpliwości, gdzie ma być wykonywana praca.

Pomocne w rozważaniach może być wprowadzane niekiedy rozróżnienie miejsca stałego

wykonywania pracy oraz miejsca wykonywania poszczególnych czynności.

Pierwsze z tych pojęć oznacza po prostu miejsce wykonywania zobowiązania przez pracownika i podążając za tendencją do szczególnie dokładnego określenia miejsca pracy – stwierdzić należy, iż powinno ono co do zasady pokrywać się z siedzibą pracodawcy bądź tez jego jednostką organizacyjną. Poszczególne czynności mogą być natomiast wykonywane poza miejscem pracy – włączając w to inne kraje, co wiąże się z delegacjami i podróżami służbowymi.

Argumentów na dokonanie takiego rozróżnienia dostarczają art.128 kp, z którego wywnioskować możemy, że pod określeniem miejsce wykonywania pracy ustawa rozumie zarówno zakład pracy, jak i inne miejsce poza zakładem wyznaczone do wykonywania pracy oraz art. 178 kp posługujący się pojęciem stałego miejsca pracy. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż istnieją kategorie pracowników, takich jak kierowcy czy akwizytorzy, którzy pracę świadczą w zasadzie poza zakładem pracy. Nie można w ich wypadku wskazać jedynego, stałego stanowiska pracy. Nie oznacza to jednak, iż na ich potrzeby należy tworzyć nowe pojęcie ruchomego miejsca pracy. W doktrynie prezentowany jest pogląd, iż jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanej pracy niektórzy pracownicy nie maja stałego stanowiska roboczego, jako ich miejsce pracy wskazywać się powinno jednostkę przestrzenną zakładu, w której pracownik jest obowiązany zjawić się periodycznie ( codziennie lub w określonych odstępach czasu ) w celu podejmowania przydzielonych zadań i składania sprawozdań z wykonania obowiązków.

ZMIANY TYLKO ZA ZGODĄ OBU STRON UMOWY

Należy zaznaczyć, że uzgodnienie w umowie o pracę miejsce pracy nie może być przez

jedną ze stron tej umowy skutecznie zmienione bez z gody drugiej strony.

Do takiej zmiany może dojść zatem wyłącznie na skutek porozumienia stron, albo poprzez dokonanie przez pracodawcę wypowiedzenia warunków płacy w trybie określonym w art. 42 kp. Istnieje bowiem możliwość, iż niekorzystnie wpłynie

ona na sytuację pracownika. Do takiego pogorszenia dojść może w szczególności w przypadku, gdy określone na nowo miejsce pracy zlokalizowane jest poza miejscowością, w której koncentruje się jego życie. Nie jest wykluczone również, że choć zmienione miejsce pracy znajdować się będzie w tej samej miejscowości, jednakże dojazd do niego pociągać będzie za sobą tak znaczne koszty lub trudności, że w konsekwencji stanie się uciążliwością dla pracownika. Jednocześnie brak możliwości jednostronnej zmiany określonego w umowie miejsca pracy (bez zastosowania

wypowiedzenia warunków umowy ) nie godzi w żaden sposób w interesy pracodawcy,

ponieważ nie zawęża obszaru wykonywania obowiązków pracowniczych tylko i wyłącznie do jednej miejscowości. W ramach działalności zakładu pracy i obowiązków pracowniczych danej osoby może być ona skierowana przez pracodawcę do innej miejscowości.

PODSUMOWANIE

Stwierdzić należy, iż wskazane w umowie miejsce wykonywania pracy powinno być określone dokładnie. Musi jednocześnie odpowiadać rzeczywistości . W szczególności nie może być fikcyjne, ani służące obejściu na szkodę pracownika przepisów płacowych.

Ponadto pojęcia tego nie można interpretować rozszerzająco.

Obszar całego kraju nie może być więc miejscem wykonywania pracy, które art. 29 § 1 kp nakazuje sprecyzować w umowie o pracę. Może co najwyżej stanowić miejsce wykonywania czynności pracowniczych, które obejmuje nie tylko teren zakładu pracy, w którego obrębie pracownik wykonuje pracę, lecz również inne, niekiedy liczne miejsca poza terenem stanowiącym stałe miejsce pracy danego pracownika.

Brak wyraźnego dopuszczenia przez judykaturę czy doktrynę możliwości określenia miejsca pracy jako terenu całego kraju, w połączeniu z tendencją do ścisłej interpretacji pojęcia miejsca pracy prowadzi do stwierdzenia, iż w świetle polskiego prawa pracy umieszczenie takiej klauzuli w umowie o pracę nie czyni zadość wymaganiom stawianym przez Kodeks pracy w artykule 29 § 1.

 

 

                                                                                             PIOTR ŻUKOWSKI